Yumurtalık (Over) Rezervi Nedir?
Over Rezervi bir kadının yumurtalıklarında bulunan foliküllerin (yumurtaların) sayısal olarak miktarını buna bağlı olarak doğurganlık potansiyelini ifade eder.
Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde kadının over rezervlerinin değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Çünkü bu değerlendirme ile infertilite (kısırlık) tedavisi için uygulanacak yöntem hakkında ve kadının hamile kalma şansı hakkında önemli bilgiler elde edilir.
Over Rezervinin yüksek olması yumurtalıklarda yumurtaların sayıca çok olduğunun ve kadının hamile kalma şansının yüksek olduğunun göstergesidir.
Kadının yaşı over rezervini yansıtan en önemli faktördür . Yaş ilerledikçe özelliklede 35 yaşından sonra yumurta sayısı ve kalitesi azalır, 40 yaşından sonra bu azalma daha fazla belirginleşir. Over rezervi azalan kadınların kendiliğinden ya da tedaviyle gebe kalma şansı azalır ve gebelik olsa bile düşük riskleri artar.
Over Rezervinin azalmasına neden olan faktörler;
. Yaş,
. Obezite, BMI 27 nin altına olmalı
. Sigara, kahve alkol alışkanlığı,
. Önceden geçirilmiş yumurtalık yada kist ameliyatları,
. Şiddetli endometriozis,
. Kanser tedavileri kemoterapi veya radyoterapi,
. Ailevi erken menapoz
Yumurtalık rezervinin değerlendirilmesi için kullanılan testler ve yöntemler:
Transvajinal Ultrasonografi
Adet kanamasının 3. gününde yapılan transvajinal ultrasonografik muayenede foliküllerin (antral folikül) sayılarının belirlenmesiyle güvenilir bilgi elde edilir. Her iki yumurtalıkta toplam 7'den fazla antral folikül olması over rezervinin iyi olduğunu gösterir. Over rezervinin belirlenmesinde transvajinal ultrosonografi ile değerlendirme en önemli tanı yöntemi olsa da, diğer testlerle birlikte değerlendirilmesi daha uygun olabilir.
FSH (Folikül Uyarıcı Hormon) ve LH (Luteinizan Hormon) Ölçümü
FSH hormonu, yumurtalıklardan yumurta gelişimini uyarmak için beyinde hipofiz bezinden salgılanan bir hormondur ve adet kanamasının 3. gününde kanda ölçülür. FSH ve over rezervi arasında ters bir orantı vardır. Yumurtalık bu hormona ne kadar iyi cevap verirse hipofizden FSH o kadar az salgılanır. Yumurtalardaki yumurta sayısı azaldıkça FSH hormonu yükselir. FSH düzeyinin 10mlU/ml'nin altında olması rezervin iyi olduğunun belirtisidir.
Döllenmeye uygun bir yumurta içeren olgun bir folikülün gelişimi için FSH ile birlikte LH hormonu da gerekmektedir. FSH hormonu etkisiyle foliküller büyür ve adetin orta döneminde LH (Luteinizan Hormon) hormonunun etkisiyle çatlama sonucunda yumurtlama gerçekleşir.
LH hormonu, yumurtaların olgunlaşmasını, çatlamasını ve oluşan gebeliğin devamlılığı için ilk zamanlarında gerekli olan progesteron hormon üretimini sağlayan korpus luteumun (yumurtanın olgunlaşıp atıldığı yatak) oluşumunu sağlar.
LH hormonunun değerleri yumurtalık rezervi hakkında bilgi verir ancak FSH kadar önemli değildir.
E2 (Estradiol) Ölçümü
E2 hormonu tek başına bir kriter olarak değerlendirilmemelidir, FSH ile birlikte değerlendirilmelidir. Adet kanamasının 3.gününde 75 pg/ml'nin altında olması over rezervinin iyi olduğunun bir göstergesidir.
İnbihin B Seviyesi
İnhibin B hormonu yumurtalıktan salgılanır ve FSH hormonunu baskılar. Yaş ilerledikçe ve over rezervinin de azalmasıyla beraber İnhibin B seviyesi azalır, FSH artar. Adet kanamasının 3. günü inhibibin B düzeyinin 45 pg/ml den düşük olması kötü over rezervinin bir göstergesidir. Pratikte bu hormonun ölçümü çok yaygın değildir.
AMH (Anti Müllerian Hormon)
AMH (Anti Müllerian Hormon) yumurtalıktan salgılanan, yumurtalık rezervini iyi gösteren bir hormondur. Over rezervi azaldığında AMH seviyesinde düşüş meydana gelir.
FSH ve LH, beyinde hipofiz bezinden salgılanır ve yumurtalıkların çalışmasında etkilidirler. AMH ve Inhibin B ise direkt olarak yumurtalıklarda üretildikleri için rezerv ve yumurtalık fonksiyonlarını doğrudan göstermektedir. Bu iki testin E2, FSH ve LH testlerine göre avantajı, bu hormonlar gibi adet döngüsünden etkilenmemeleridir. Bu nedenle adet kanamasının 3. gününde yapılması şart değildir. AMH over rezervini göstermesi bakımından oldukça güvenilir bir testtir. 1 ng/mL'den daha düşük değerler yumurtalık rezervinin azaldığını gösterir.
Klomifen Sitrat challenge test (CCCT)
İlaç kullanımı ile birlikte yumurtalıkların uyarısına verilen yanıtın değerlendirmesi esasına dayanan bir testtir. FSH düzeylerinin yorumlanması katkı sağlar. Adet kanamasının 2, 3 veya 4. gününde. FSH ve östradiol seviyelerine bakılır. Daha sonra, 5, 6, 7, 8 ve 9. günlerde 100 mg Klomifen sitrat verilir ve 10. günde FSH düzeyine tekrar bakılır. Yüksek FSH değerleri (>10) veya 3. gün ve 10. gün bakılan FSH değerlerinin toplamı 26'dan fazlaysa over rezervinin azaldığını ve yumurta kalitesinin bozulduğunu gösterir. Pratikte çok yaygın kullanılmamaktadır.